ساختار جمعیتی ماهی اسبله (Silurus glanis) تالاب انزلی و دریاچه سد ارس با استفاده از روش مولکولی ریز ماهواره

‌ماهی اسبله (Silurus glanis) در بسیاری از کشورهای جهان از ارزش اقتصادی بالایی برخوردار است بطوریکه به‌منظور بهره­برداری پایدار در صنعت آبزی­پروری مطالعات جامع ژنتیکی با استفاده از نشانگرهای مختلف ژنتیکی بر روی جمعیت­های آن انجام می­گردد. از مهم‌ترین مکان­های زیست ماهی اسبله در ایران، تالاب انزلی و دریاچه سد ارس است. گوشت ماهی اسبله همانند گوشت ماهیان خاویاری خوش‌طعم بوده و این مسئله یکی از دلایل صید بی­رویه و مصرف زیاد آن در دو منطقه فوق است. تاکنون هیچ‌گونه مطالعه­ای درزمینه جمعیتی آن در کشور ایران انجام‌نشده و به همین دلیل ساختار جمعیتی ماهی اسبله در دو منطقه تالاب انزلی و دریاچه سد ارس با استفاده از روش مولکولی ریز ماهواره (Microsatellite) موردبررسی قرار گرفت. بدین منظور تعداد 60 قطعه باله دمی از هرماهی (هر منطقه 30 قطعه) جمع‌آوری و جهت بررسی­های مولکولی از 8 آغازگر (primer) ریز ماهواره استفاده شد که 2 آغازگر تولید باندهای تک­شکلی (monomorphic) و 6 آغازگر تولید باندهای چندشکلی (polymorphic) نمودند. جهت اطلاع از ساختار ژنتیکی و جمعیتی ماهی اسبله در دو منطقه موردمطالعه، شاخص­های آماری ژنتیکی شامل تعداد الل­ها، هتروزایگوسیتی مشاهده‌شده و قابل‌انتظار، شاخص Fst بر اساس آزمون AMOVA که نشان‌دهنده تمایز بین جمعیت­ها است، فاصله ژنتیکی و تعادل هاردی واینبرگ بین نمونه­های دو منطقه با استفاده از نرم­افزارهای تخصصی ژنتیکی محاسبه شد و این نتایج به دست آمد: تعداد کل الل محاسبه‌شده 88 الل بود که میانگین تعداد الل محاسبه‌شده برای تالاب انزلی 3/9 و برای نمونه­های دریاچه پشت سد ارس 3/5 بود، اختلاف آماری قابل‌ملاحظه‌ای بر اساس میانگین تعداد الل در هر جایگاه ژنی و هتروزایگوسیتی بین دو جمعیت مشاهده شد (01/0 ≥ P)، میزان شاخص Fst محاسبه‌شده 165/0 و فاصله ژنتیکی 38/0 بود که هر دو این شاخص­ها ازلحاظ آماری معنی­دار بودند (01/0 ≥ P)، بین نمونه­های هر دو منطقه کاهش و افزایش تنوع یا هتروزایگوسیتی مشاهده شد ولی نمونه­های هر دو منطقه در تعادل با آزمون هاردی واینبرگ بودند. به‌طورکلی براساس نتایج حاصل از این بررسی، به نظر می­رسد که ماهی اسبله تالاب انزلی و دریاچه سد ارس هرکدام جمعیت مستقلی می­باشند. بنابراین توصیه می­شود جهت افزایش گونه­ای در صنعت آبزی­پروری کشور، مدیریت شیلاتی مبنی بر تکثیر و پرورش هر دو جمعیت اعمال ­گردد.